Artikel door Advocatenkantoor Legalz

In een wereld waarin digitale diensten essentieel zijn voor organisaties, loert een hardnekkig risico: vendor lock-in. Op 12 september 2025 treedt de Europese Data Act in de hele EU in werking. Een doorbraak in de strijd tegen vendor lock-in.

De Europese Data Act heeft namelijk verstrekkende gevolgen voor de manier waarop organisaties omgaan met data, leveranciers en IT-contracten. 

Wat is vendor lock-in?
Vendor lock-in ontstaat wanneer een organisatie zodanig afhankelijk wordt van een specifieke leverancier, dat overstappen naar een alternatief product of dienst zeer kostbaar, tijdrovend of technisch vrijwel onmogelijk is. Deze afhankelijkheid is vaak het gevolg van:

• gebrek aan standaardisatie of interoperabiliteit;
• gesloten systemen; en/of
• onvoldoende contractuele afspraken over data, migratie en exit-strategieën.

Wat zijn de risico’s van vendor lock-in?
Hieronder sommen we een aantal van de belangrijkste risico’s van vendor lock-in voor u op.

1. Operationele afhankelijkheid
   Als cruciale processen draaien op systemen van één leverancier, verkeert de organisatie zich in een kwetsbare positie. Bij technische problemen, discontinuïteit of wijziging van voorwaarden is er weinig tot geen speelruimte.
     
2. Financiële impact
   Zonder reële alternatieven kan de leverancier prijsverhogingen doorvoeren. Ook een overstap vergt vaak forse investeringen in migratie, training en integratie met bestaande systemen.
      
3. Beperkte innovatie
   Een gesloten IT-landschap beperkt de keuzevrijheid. Nieuwe technologieën integreren of overstappen op een innovatieve concurrent? Dat wordt al snel een kostbare of technisch onhaalbare operatie.
     
4. Strategisch risico
   De organisatie verliest de regie over de IT-strategie. In plaats van zelf keuzes te maken, wordt de organisatie afhankelijk van het tempo, de visie en de roadmap van die ene IT-leverancier.

Welke rol speelt de Europese Data Act in de strijd tegen vendor lock-in?
Op 12 september 2025 treedt de Europese Data Act in werking. Wetgeving met verstrekkende gevolgen voor de manier waarop organisaties omgaan met data, leveranciers en IT-contracten.

Eén van de belangrijkste doelstellingen van de Data Act is het doorbreken van vendor lock-in, een lang bestaand knelpunt binnen zowel de publieke als de private sector.

De EU Data Act verplicht leveranciers om klanten meer controle te geven over hun eigen data. Concreet vertaalt dit zich naar een aantal belangrijke verplichtingen die de vendor lock-in aanpakken.

1. Recht op dataportabiliteit
   Gebruikers (zowel consumenten als bedrijven) krijgen het wettelijke recht om hun data – inclusief industriële en machine-gegenereerde data – over te dragen naar een andere dienstverlener.
     
2. Bevordering van interoperabiliteit
   Leveranciers moeten werken met gestandaardiseerde dataformaten en API’s, zodat systemen eenvoudiger met elkaar kunnen communiceren.
     
3. Beperking van exit-kosten
   De wet verbiedt excessieve kosten voor dataoverdracht of overstapdiensten. Exit mag geen verdienmodel zijn.
     
4. Overstap cloudprovider
   De Data Act stelt klanten in staat om snel en efficiënt over te stappen van de ene cloudprovider naar de andere. Daarnaast worden er waarborgen ingevoerd tegen onwettige gegevensoverdracht door aanbieders van clouddiensten.

Kans om vendor lock-in actief tegen te gaan
De Data Act vergroot de onderhandelingspositie van afnemende organisaties aanzienlijk. De risico’s van data lock-in worden verkleind met de komst van de EU Data Act.

De nieuwe wetgeving geeft organisaties de kans om grip te krijgen op data, afhankelijkheden te reduceren en IT-contracten toekomstbestendig te maken. Actief sturen op de nieuwe wet- en regelgeving loont, zowel voor leverancier als afnemer.

Bijvoorbeeld door onderstaande stappen nu alvast te zetten.

1. Herzie bestaande contracten waar nodig op dataportabiliteit, exitkosten en technische afhankelijkheden.
      
2. Neem standaardclausules op die voldoen aan de Data Act (denk aan data-exportformaten, ondersteuning bij overdracht, maximale kosten).
     
3. Ga als afnemende partij in gesprek met leveranciers over voorbereidingen op de Data Act en vraag naar documentatie en technische support bij eventuele toekomstige exit.
    
4. Werk samen met juridische, IT- en securityteams om een geïntegreerde datastrategie op te zetten.
    
5. Volg de ontwikkeling van Europese interoperabiliteitsstandaarden.

Naar bron artikel website Advocatenkantoor Legalz.