Op blockchainpilots.nl staan inmiddels tientallen Nederlandse Blockchainpilot-projecten. Steeds meer partijen verkennen de mogelijkheden van blockchaintechnologie, waarbij o.a. wordt gekeken of het gebruik van smart contracts sommige processen efficiënter en veiliger kan maken. Wat zijn nou eigenlijk smart contracts en wat is de juridische status daarvan?

Definitie smart contracts
Volgens Wikipedia zijn smart contracts computerprotocollen, die bedoeld zijn om de onderhandeling of de uitvoering van een contract te vergemakkelijken, te verifiëren of te handhaven. Een smart contract maakt het mogelijk om een overeenkomst te programmeren, die wordt vastgelegd in de blockchain. Deze overeenkomst is zo geprogrammeerd, dat hij zelf de ingestelde afspraken kan uitvoeren.

Is een smart contract naar Nederlands recht een overeenkomst?
In Nederland komt een overeenkomst tot stand door aanbod en aanvaarding zegt artikel 6:217 van het Burgerlijk Wetboek. In beginsel zijn overeenkomst vormvrij, tenzij de wet anders bepaalt. Dit houdt in dat overeenkomsten ook mondeling of bijvoorbeeld via mail kunnen worden gesloten. In het geval van een smart contract wordt de overeenkomst vastgelegd in en uitgevoerd door een decentraal netwerk. Doordat het contract is geprogrammeerd ontstaat het zogenaamde Code is Law – principe: wat is geprogrammeerd wordt ook uitgevoerd. Er is geen ruimte voor interpretatieverschillen tussen partijen, ook wordt er geen rekening gehouden met onverwachte omstandigheden of ongewenste gevolgen van de uitvoering van bepaalde afspraken uit het contract.

Artikel 6:248 BW bepaalt echter dat een overeenkomst niet alleen de door partijen overeengekomen rechtsgevolgen heeft, maar ook die welke, naar de aard van de overeenkomst, uit de wet, de gewoonte of de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeien. Een tussen partijen als gevolg van de overeenkomst geldende regel is niet van toepassing, voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

Artikel 6:248 is dwingendrechtelijk van aard en geldt ten aanzien van alle overeenkomsten waar Nederlands recht op van toepassing is. Het code is law principe is hieraan onder geschikt. Dit betekent dat smart contracts teruggedraaid kunnen worden door de redelijkheid en billijkheid.

Bij de DAO-hack ontstond ook een discussie over de rechtsgevolgen van een smart contract. Uiteindelijk is gekozen voor een fork, waarbij gesteld zou kunnen worden dat het feitelijk (smart) contractbreuk is.

Het is dus goed om te inventariseren of de processen en afspraken, die je wilt vastleggen, geschikt zijn voor een smart contract. Niet alle processen zijn geschikt voor bijvoorbeeld een fork.

Overigens is het nog denkbaar dat je in een smart contract een bepaling opneemt dat een onafhankelijke derde, bijvoorbeeld een IT-notaris, bepaalde transacties overziet dan wel autoriseert. Sowieso is het aan te raden om ook bij contracten die geprogrammeerd worden, een jurist mee te laten kijken.